सिन्धुलीमाढी। कमलामाई नगरपालिका -८, माईखोला कमलामाई मन्दिरको उत्पति स्थल हो। जुन सिन्धुलीमाढीबाट पश्चिमतर्फ किरब १५ किलोमिटरको दुरीमा पर्दछ। हाल बि पी राजमार्ग नजिकै देखिने कमलामाई मन्दिर पछि सारिएको हो।
कमलामाई मन्दिरको उत्पति भएको मिती ठ्याक्कै पत्ता नलागेपनि परापूर्वकालबाटै मन्दिरको इतिहास रहेको कमलामाई मन्दिर व्यवस्थापन समितीका अध्यक्ष चित्रनारायण श्रेष्ठ बताउनु हुन्छ। श्रेष्ठ भन्नु हुन्छ “किमदन्ती अनुसार परापूर्वकालमा गंगा र कमला दिदिबहिनी हिँड्दै डुल्दै माईखोला मन्दिरमा आइपुगेछन् । त्यहाँ ब्राम्हणका दम्पती तिल खेति गरेर बसेका थिए । कमला हिँड्ने क्रममा तिलको बोट कान्छि औँलामा अड्केर एउटा बोट उखेलियो । तिल पूजापाठमा चडाउने पवित्र बस्तु भएकाले तिलको बोट उखेलिएपछि कमलाले दिदि गंगासँग आफुले तिलको बोट उखेलेर गरेको गल्तिको क्षमा कसरी हुन्छ भनि सोधखोज गर्दा दिदि गंगाले कमलाले गरेको पापको माफिको लागी ब्राम्हणको घरमा कमारी रुपमा बस्नुपर्छ भन्नुभयो । दिदि गंगाले ब्राम्हणको दम्पतिलाई मेरो बहिनी तपाईको घरमा तपाईहरुको सेवा गरेर बस्छिन् भनेर कारण नबताई कमलालाई त्यही छोडेर फर्किनुहुन्छ। केही समय पछि ब्राम्हणको दम्पति कमलालाई घर जिम्मा लगाएर एकदिन काँसी जाने भनेर हिड्न लाग्दा कमलाले दिदि गंगालाई के पठाइदिउँ भनेर सोच्दा बिहानी पख चामल केलाउँदै गरेकाले चामलको कनिका टालोमा पोका पारेर गंगामा लगेर चढाइदिन अनुरोध गर्नुहुन्छ। गंगाजीमा पुगेर वृद्धवृद्धाले स्नान गरे। ब्राम्हणका दम्पतिले कमलाले गंगाजी मा चढाउनु भनेको चामलको कनिका चढाउन बिर्सिए। स्नान गरेर घर फर्किदा बाटोमा बासबस्दा फेरी गंगाकै किनारमा पुग्छन् । बारम्बार घर आउँन खोज्दा गंगाकै किनारमा पुगेपछि दुई दम्पतिले हामीले केही बिराएर पो एस्तो भएको हो कि भनेर डोकोका सामग्रीहरू खानतलासी गर्दा कनिकाको पोको खस्यो। कमलाले पठाएको कनिका हामीले गंगामा चढाउन पो छुटेर हो कि भनेर दम्पतिले कनिका गंगामा चढाउँदै हामीलाई घर जाने बाटो देखाइदिनु भन्दा गंगाको नदिबाट गंगाजी साक्षत प्रकट भई हात थाप्नुभयो । त्यो देखेर ब्राम्हणका दम्पति पनि चकित भए । गंगाजीले आफुले बहिनी कमलालाई त्यहाँ सेवा गर्ने राख्नुको कारण बताउँदै पाप मोक्षको लागी राखिएको बताउनु भयो । गंगाले अब बहिनी कमलाको पाप मोक्ष भएकाले घर गएर आजात गर्दिनुहुन अनुरोध गर्नुभयो । त्यति सुनेपछि ब्राम्हणका दम्पति घर आएर आफुहरुले गरेको गल्तिको माफि माग्दै पाउँमा पर्छन्। दम्पतिले भगवानलाई कमारीको रुपमा राखेको प्रति पछुताएर पाउँमा परेपछि त्यस बखत कमला साँझमा गाग्रिमा पानी लिएर घरभित्र छिर्न लागेकी हुन्छिन् । कमलाले ब्राम्हणको दम्पतिलाई नआत्तिनु म तपाईहरुलाई पनि लिएर जान्छु भन्दै पानी ढोकामै ढलाएर त्यही ठाउँमा अन्तरध्यान हुनुभएको ठाउँ हो यो” कमलाको शिरमा तामाको गाग्रीबाटै पानी निस्किएको पुर्खाहरुले बताएको अध्यक्ष श्रेष्ठले बताउनु भयो ।
वि.सं. १९९० सालको भुकम्पमा चुरे भत्किएर आएर उक्त ठाउँ पुरिएको श्रेष्ठले बताउनु भयो । साथै उहाँले हालसम्म पनि उक्त वस्तिमा तिलको खेति गरिँदैन । अहिले पनि उक्त स्थानमा १०० मिटर वरपर जसरी गाग्रीबाट पानी खन्याउँदा छताछुल्ल हुन्छ, त्यस्तै देखिन्छ । त्यसबेलादेखि कमलाको पूजा आज गर्ने गरिँदै आएको हो । अध्यक्ष श्रेष्ठका अनुसार श्री ३ चन्द्र समशेरको पालमा वि.सं. १९६४ मा फौदसिंहले कमलामाई ८ मा माइस्थान मन्दिर स्थापना गरेका थिए। सन् १९७४ मा फौदसिंहका छोरा किर्तीमान कर्णेलले आवतजावतमा समस्या भएकाले हाल मन्दिर रहेको स्थान माइस्थानमा मन्दिर निर्माण गर्न लगाएका थिए। वि.सं. २०७६ सालको वडा दशैको फुलपातिको दिन हात्ति आएर कमलामा स्नान गरेर फर्किएको पनि श्रेष्ठको भनाई रहेको छ।
कमलाको उद्गम स्थानामा माघ १ गते नै माघी मेला लाग्ने मिती र उद्देश्य थाहा नभएपनि परापूर्वकालबाट मेला लाग्दै आएको श्रेष्ठले बताए । तर कमलामाईको उद्गम स्थल माईखोलामा भनेर आज सम्म कमै मात्र मानिसलाई थाहा छ। मन्दिर व्यवस्थापन समिति गठन भएको भर्खरै १ वर्ष भयो । स्थानीय सरकार, संघ र प्रदेशले जिर्ण अवस्थामा रहेको मन्दिरको संरक्षणको बजेट छुट्याउने क्रममा जहिले हिचकिचाउने गरेको श्रेष्ठले बताए। ओझेलमा परेको कमला अन्तरध्यान हुनुभएको मन्दिरको व्यवस्थापनको लागी व्यवस्थापन समिती गठन नभएपनि अध्यक्ष श्रेष्ठले संघ, प्रदेश र स्थानीयतह संग हारगुहार गरिरहनु भयो । स्थानीय सरकार गठन हुनुभन्दा पहिले नै परिषदमा बसेका सम्पूर्ण नेतालाई संरक्षणको लागी माग गर्दा पनि हाल सम्म नि उक्त क्षेत्रमा दरिलो संरक्षण हुन सकेको छैन ।
श्रेष्ठले भन्नुभयो “भगवान् एउटै हो माइस्थानमा रहेको मन्दिरलाई पछाडि राखेर यता माथिको मन्दिरलाई अगाडि बढाउनु पर्छ भन्ने होइन तर कमलाको उत्पति भएको उद्गम स्थलको संरक्षण गरेर राख्ने उदेश्य सरकारले लिनुपर्छ ।”
उक्त स्थानमा मन्दिर निर्माणको लागि कमलामाई नगरपालिकाले पहिलो वर्ष २ लाख र दोस्रो वर्ष ३ लाख बजेट बिनियोजन गरेको थियो । प्रदेश सरकारले यस पटक मन्दिर व्यवस्थापनको लागी ५० लाख बजेट बिनियोजन गरेको छ । तर कमलामाई नगरपालिकाका नगर प्रमुख खत्रीले जस्केलाबाट बजेट ल्याएको भन्दै शिलान्यासमा नआएको श्रेष्ठले बताउनु भयो । प्रदेश सरकारको १० लाख सहयोगमा मन्दिर अगाडि पार्क निर्मााण भएको छ। विश्व सूचीमा परेको मन्दिरलाई पर्यटन क्षेत्रको रुपमा विकास गर्नेको लागी श्रेष्ठले स्थानीय बासी, स्थानीय सरकार, प्रदेश र संघसँग अनुरोध गर्नुभएको छ।
